Mae bod yn ymwybodol o faterion cyfiawnder cymdeithasol fel dosbarthu cyfoeth, breintiau a chyfleoedd yn deg yn rhan allweddol o greu cymdeithas deg a thrugarog. Drwy ymgyrchu dros bolisïau economaidd teg a chefnogi rhaglenni lliniaru tlodi, gall pobl ifanc gyfrannu at greu cymdeithas decach.
Pwy sy’n gyfrifol
Bethmaennhw’n eiwneud?
Mae Llywodraeth y DU wedi ymgymryd â nifer o fentrau a pholisïau amrywiol sydd â’r nod o hyrwyddo cyfiawnder cymdeithasol a mynd i’r afael ag anghydraddoldebau mewn cymdeithas. Fe wnaethon nhw weithredu deddfwriaeth a mesurau diogelu cydraddoldeb i atal gwahaniaethu a hyrwyddo cyfle cyfartal i bob dinesydd. Mae hyn yn cynnwys deddfau sy’n gwahardd gwahaniaethu ar sail nodweddion fel hil, rhyw, anabledd, oedran, cyfeiriadedd rhywiol, a chrefydd neu gred. Mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn darparu fframwaith cyfreithiol ar gyfer mynd i’r afael â gwahaniaethu a hyrwyddo cydraddoldeb mewn meysydd fel cyflogaeth, addysg, tai a mynediad at wasanaethau.
Bethallwchchi eiwneud?
Drwy gymryd camau i gefnogi cyfiawnder cymdeithasol, gallwch chi helpu i gyfrannu at greu byd mwy teg, cynhwysol a thosturiol i bob unigolyn a chymuned. Cymerwch amser i addysgu eich hun am faterion cyfiawnder cymdeithasol, gan gynnwys yr anghydraddoldebau systemig, gwahaniaethu, ac ymyleiddio y mae gwahanol grwpiau mewn cymdeithas yn eu hwynebu. Darllen llyfrau, erthyglau a phapurau ymchwil, gwylio rhaglenni dogfen, ac ymgysylltu â safbwyntiau amrywiol i wella eich dealltwriaeth o faterion cyfiawnder cymdeithasol a’u hachosion sylfaenol. Gwrando ar brofiadau a safbwyntiau pobl o gymunedau sydd ar y cyrion neu heb gynrychiolaeth ddigonol. Cymerwch amser i ddysgu o’u profiadau, eu heriau a’u pryderon. Gallwch chi ymarfer gwrando gweithredol ac empathi, a bod yn barod i gael sgyrsiau anodd am fraint, deinameg pŵer ac anghydraddoldeb. Cymerwch ran mewn ymdrechion eirioli a mudiadau ar lawr gwlad sy’n gweithio i hyrwyddo cyfiawnder cymdeithasol a mynd i’r afael ag anghydraddoldebau systemig. Cefnogwch sefydliadau ac ymgyrchoedd sy’n canolbwyntio ar faterion fel cyfiawnder hiliol, cydraddoldeb rhwng y rhywiau, hawliau pobl LHDTC+, hawliau mewnfudwyr, a chyfiawnder economaidd. Mynychwch ralïau, gorymdeithiau a phrotestiadau, neu gymryd rhan mewn ymgyrchoedd ar-lein ac ar y cyfryngau cymdeithasol i godi ymwybyddiaeth a galw am newid.
Aelod o’r Senedd Ieuenctid dros Race Council Cymru
Yr Aelod cyntaf o Senedd Ieuenctid Cymru dros Race Council Cymru. Mae Angel wedi gwneud cyfraniadau effeithiol yn galw ar i hanesion pobl ddu a phobl o liw fod yn rhan o gwricwlwm ysgolion Cymru.
Yr effaith fwyaf a gafodd Marcus oedd dylanwadu ar Lywodraeth y DU i ymestyn prydau ysgol am ddim i blant. Fe wnaeth hefyd godi proffil y mater yn y cyfryngau ac ymysg y cyhoedd gan arwain at sgwrs genedlaethol am dlodi bwyd.
Mae Poppy yn eiriolwr cryf dros gydraddoldeb, cyfiawnder cymdeithasol a hawliau dynol. Mae hi’n ymgyrchydd angerddol dros y newid yn yr hinsawdd ac mae hi’n ystyried ei hun yn rhyngwladolwr, gan gredu y dylai gwledydd weithio gyda’i gilydd.
Mae protestiadau heddychlon Greta wedi ysbrydoli mudiad ieuenctid byd-eang, wedi perswadio gwleidyddion i ymgysylltu â materion newid yn yr hinsawdd, ac wedi gwella ymwybyddiaeth y cyhoedd. Mae ei heffaith wedi cael ei galw’n ‘Effaith Greta.’
Cynghorau Lleol
Mae gan lawer o rannau o’r DU ddwy haen o lywodraeth leol, sef cynghorau sir a chynghorau dosbarth, bwrdeistref neu ddinas. Mae cynghorau sir yn gyfrifol am wasanaethau ar draws sir gyfan gan gynnwys addysg, cynllunio a rheoli gwastraff. Mae cynghorau dosbarth, bwrdeistref a dinas yn gwasanaethu ardal lai o faint ac fel arfer ac maen nhw’n gyfrifol am wasanaethau fel tai, ailgylchu a chasglu sbwriel. Mae cynghorau plwyf, cymuned a thref yn gweithredu ar lefel is na chynghorau dosbarth a bwrdeistref a gallan nhw helpu gyda materion lleol fel darparu rhandiroedd, llochesi bysiau, ac ymgynghori ar gynllunio cymdogaethau.
Senedd Cymru
Mae Senedd Cymru yn gorff sydd wedi’i ethol yn ddemocrataidd sy’n cynrychioli buddiannau Cymru a’i phobl. Mae’n deddfu ar gyfer Cymru, yn cytuno ar drethi Cymreig, ac yn goruchwylio gwaith a gwariant Llywodraeth Cymru. Mae’n gwneud hyn drwy ddadleuon, holi gweinidogion, a thrwy waith ymchwiliol ei bwyllgorau. Mae dadleuon yn caniatáu i Aelodau leisio eich pryderon chi yn y Senedd, trafod materion amserol, a phenderfynu ar gyfreithiau newydd. Mae pwyllgorau’n edrych ar waith Llywodraeth Cymru a sefydliadau cyhoeddus eraill yng Nghymru mewn meysydd datganoledig penodol.
Tŷ’r Cyffredin
Tŷ’r Cyffredin yw’r rhan etholedig o Senedd y Deyrnas Unedig. Gweinidogion yw’r aelodau sydd yn y llywodraeth. Mae pleidiau gwleidyddol sydd ddim yn rhan o’r llywodraeth yn cael eu galw’n wrthbleidiau. Mae’r Llefarydd yn Aelod Seneddol sydd wedi cael ei ethol gan Aelodau Seneddol eraill i fod yn Gadeirydd yn ystod dadleuon.
Tŷ’r Arglwyddi
Mae Tŷ’r Arglwyddi yn rhoi ail farn i Dŷ’r Cyffredin a’r llywodraeth. Prif swyddogaeth Tŷ’r Arglwyddi yw deddfu, gwirio a herio’r llywodraeth ac ymchwilio i bolisi cyhoeddus.
Cofrestrwch i bleidleisio
Pleidleisio yw’r weithred o ddewis rhywbeth neu rywun mewn etholiad wedi’i drefnu. Gallwch chi gofrestru i bleidleisio yn 14 oed yng Nghymru a'r Alban (ac yn 16 oed yng ngweddill y DU) sy'n golygu y byddwch chi’n barod i gymryd rhan mewn etholiadau lleol a chyffredinol.
Os ydych chi’n teimlo’n gryf am fater, efallai yr hoffech chi ddechrau neu lofnodi deiseb, naill ai ar wefan Senedd y DU neu ar wefan Senedd Cymru. Gallwch chi hefyd greu deisebau sydd ddim yn rhai seneddol, ar wefannau fel 38 Degrees neu Change.Org.